Όταν οι μαθητές της επαρχίας μεγαλουργούν…
Του Δ. Μαγκαφουράκη*
(Σκέψεις και διαπιστώσεις από μια επική διάκριση του Λυκείου Επισκοπής)
Το Λύκειο Επισκοπής πέτυχε, τη σχολική χρονιά που πέρασε, μια κορυφαία διάκριση καθώς κατέκτησε την β’ θέση στον πανελλήνιο Διαγωνισμό Kοινωνικής Kαινοτομίας του Junior Achievement Greece καθώς και την γ’ θέση στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό «Εικονική Μαθητική Επιχείρηση» που τελεί υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Δημοκρατίας (είναι αξιοσημείωτο ότι την πρώτη θέση κατέλαβε το Κολέγιο Αθηνών).
Η επιτυχία αυτή ήρθε ως φυσική συνέχεια των διακρίσεων των προηγούμενων χρόνων καθώς το Λύκειο Επισκοπής, με μόλις 90 μαθητές, έχει καταφέρει να γίνει τα τελευταία χρόνια μια κυψέλη πολιτιστικής δημιουργίας .
- Συμμετείχε δύο φορές με τη θεατρική του ομάδα ως το μοναδικό σχολείο απ’ όλη την Κρήτη στο Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος που έγινε στην αρχαία Μεσσήνη και στην αρχαία Ολυμπία αντίστοιχα.
- Πήρε ενεργά μέρος στις εκδηλώσεις για το έτος Ελ Γκρέκο με κατάμεστο το κηποθέατρο “Μ. Χατζιδάκης“.
- Συμμετείχε στις εκδηλώσεις για τα 60 χρόνια από τον θάνατο του Ν. Καζαντζάκη με μια φιλόδοξη απόπειρα δραματοποίηση της “Ασκητικής“ του.
- Βραβεύτηκε από την WWF HELLAS για τις περιβαλλοντικές του δράσεις.
- Πήρε το β’ βραβείο νεανικής δημοσιογραφίας με την έκδοση της εφημερίδας “Επισκοπήσεις“.
- Ο Μαθητής του σχολείου Φώτης Συντιχάκης πρώτευσε μεταξύ 180 συνυποψηφίων του στον διαγωνισμό EUROSCOLA που διοργάνωσε το Ευρωκοινοβούλιο.
Φαίνεται ότι η εποχή της κοινωνικοπολιτιστικής πλεονεξίας των αστικών κέντρων που σε άλλες εποχές ήταν καταλυτική σε σημαντικό βαθμό έχει πια παρέλθει. Κι αυτό γιατί έχει αλλάξει το κοινωνικό πορτρέτο της επαρχίας, καθώς οι διαφορές της με την πόλη αμβλύνονται. Δεν υπάρχει πια η ένδεια γνώσεων καθώς η πληροφορία κάθε είδους είναι προσβάσιμη σε όλους τους μαθητές και τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης έχουν δημιουργήσει την πραγματικότητα ενός οικουμενικού χωριού.
Παράλληλα, η άνεση στις μετακινήσεις δημιουργεί την αίσθηση ότι τα χωριά θεωρούνται πια συνοικίες των κοντινότερων αστικών κέντρων και συμβάλλει ώστε τα παιδιά της ενδοχώρας να μην στερούνται πια ερεθίσματα και προσλαμβάνουσες. Επιπρόσθετα, η ποιότητα ζωής που οι περιβαλλοντικές συνθήκες καθορίζουν στην επαρχία και οι πιο υγιείς ανθρώπινες σχέσεις καθιστούν το επαρχιακό περιβάλλον πιο δυναμικό παιδαγωγικά.
Ουσιαστικά, μόνο η κοινωνικοοικονομική θέση της οικογένειας παραμένει ως σημαντικός διαμορφωτικός παράγοντας των εκπαιδευτικών ανισοτήτων. Και στον βαθμό που αυτή η υστέρηση υφίσταται, μπορεί, αν όχι να παρακαμφθεί, να περιοριστεί η δυσμενής της επιρροή από τη σημαντική παράμετρο της δυναμικής του σχολείου. Την πιο αισιόδοξη έκφραση αυτής της αντίληψης τη διατύπωσε ο Brookover (1978) που κατέδειξε ότι το σχολικό κλίμα αποτελεί περισσότερο αξιόπιστο δείκτη πρόβλεψης της ακαδημαϊκής προόδου απ’ ό,τι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μαθητών.
Τα ασύγκριτα πλεονεκτήματα που δημιουργεί η ιδιαίτερη φυσιογνωμία των επαρχιακών σχολείων (π.χ. άπλετος ζωτικός χώρος, ύπαρξη ολιγομελών τμημάτων, στενότερη παιδαγωγική σχέση ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς και στους μαθητές), συνιστούν μια αδιαμφισβήτητη υπεροχή απέναντι στα μεγάλα αστικά σχολεία.
Πέρα απ’ αυτό, αν δεχτούμε ότι κάθε σχολική μονάδα αποτελεί ένα αυτοτελές οικοσύστημα που διέπεται από συγκεκριμένες παραμέτρους και ένα ιδιότυπο πλέγμα σχέσεων, τότε έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι τα επαρχιακά σχολεία, λειτουργώντας σε συνθήκες παιδαγωγικά πιο πρόσφορες, χωρίς την μαζοποίηση και την αποπροσωποποίηση των πολυπληθών σχολείων, μπορούν να κινητοποιήσουν δημιουργικότερα τις εγγενείς ικανότητες των μαθητών που φιλοξενούν.
Οι παράγοντες που συνιστούν την “αόρατη παιδαγωγική” (ισχυρή εσωτερική συνοχή, ομοιογένεια, συλλογικότητα, συσπείρωση, υποστηρικτικό καθοδηγητικό κλίμα), συντείνουν στη διαμόρφωση διακριτής ταυτότητας και κουλτούρας.
Οι σημαντικές διακρίσεις του Λυκείου Επισκοπής καταδεικνύουν ότι οι φιλόδοξοι επαρχιώτες μαθητές δεν αισθάνονται παιδιά ενός κατώτερου θεού και καταρρίπτουν το μύθο περί πατρικίων αστών μαθητών και πληβείων αγροτόπαιδων συμμαθητών τους. Με το φωτεινό τους στίγμα δίνουν τη δική τους απάντηση στον κορυφαίο παιδαγωγικό προβληματισμό σχετικά με τους παράγοντες σχετικά με τους παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ακαδημαϊκή πρόοδο των μαθητών.
Κι αν τολμήσουμε – καταληκτικά – να αποδεχτούμε ότι το σχολείο σήμερα, ανάμεσα στ’ άλλα, αναλαμβάνει τον κορυφαίο παιδαγωγικό ρόλο ν’ αναδείξει και να ενισχύσει τις θετικές προδιαγραφές που οι εγγενείς ικανότητες των παιδιών και η πρωτογενής οικογενειακή – κοινωνική τους υποδομή καθορίζουν, τότε σαφέστατα τα επαρχιακά σχολεία έχουν μια προνομιούχα δυναμική στην επίτευξη αυτού του στόχου. Στον βαθμό που αυτή μπορεί να εξασφαλιστεί περαιτέρω, έχουμε κάθε λόγο να ελπίζουμε ότι διακρίσεις σαν αυτές του Λυκείου Επισκοπής θα γίνουν συχνότερες στα χρόνια που έρχονται.
* Ο Δημήτρης Μαγκαφουράκης είναι διευθυντής του Λυκείου Επισκοπής